"ئاولەمە" 'کۆرپەلە' یان 'منداڵی لەبارچوو'
سەروەر پێنجوێنی
"ئاولەمە" (و "ئاوڵەمە") بە واتای 'کۆرپەلە' یان 'منداڵی لەبارچوو' کە وشەیەکی کوردیی ناوەندیی ئەردەڵانیە؛ یەکێکە لەو وشانەی هێشتا ڕیشە و بنچینەیان بەدڵنیایی نازانرێت.
بەپێی بیروڕایەک؛ لە پێشگری "ئاو-"ی هاوتای "هاو-" (وەکوو "هاوماڵ" و "ئاوماڵ")، و "لەمە" بە واتای 'سک'، پێکهاتووە. بەپێی ئەمە؛ دەقاودەق دەکاتە 'هاوسک'، و گوایە بەم شێوەیە ئاماژەی کردووە بۆ کۆرپەلە بەپێی ئەوەی لە بەشێکی سکدا شوێنی گرتووە.
بەپێی بیروڕایەک؛ لە پێشگری "ئاو-"ی هاوتای "هاو-" (وەکوو "هاوماڵ" و "ئاوماڵ")، و "لەمە" بە واتای 'سک'، پێکهاتووە. بەپێی ئەمە؛ دەقاودەق دەکاتە 'هاوسک'، و گوایە بەم شێوەیە ئاماژەی کردووە بۆ کۆرپەلە بەپێی ئەوەی لە بەشێکی سکدا شوێنی گرتووە.
بەڵام لە ڕاستیدا وشەکە پێویستیی بە توێژینەوەی زیاترە. و هەست دەکرێت وشەکە سەرەتا بۆ کۆرپەلەی ئاژەڵ بەکارهاتووە، و دەبێت بەم بارەدا بیری لێ بکەینەوە (هەمیشە سەرنجدانی کۆرپەلەی ئاژەڵ سەرچاوەیەکی ڕەسەنی کۆرپەلەناسی بووە). بۆیە ئەگەری هەیە سەرەتا بە کۆرپەلەی ناکام و لەبارچوو وترابێت (کۆرپەلەی لەبارچووی ئاژەڵ هەمیشە جێی سەرنج بووە و زۆر جار خوراویشە)، و لێرەوە جێی بەراوردە لەگەڵ "افگانە" و "ابگانە"ی فارسی کە بە کۆرپەلەی لەبارچوو وتراوە، و ئەمیش بووەتە "آفگانە" و "آبگانە"، کە ئەم "ئاب-"ـە پەیوەندیی بە "ئاو"ەوە نیە، بەڵکوو پاشماوەی پێشگری "ئەپە-"ی کۆنە کە لە قۆناغی ناوەڕاستدا دەبێتە "ئەبـ-" و "ئەڤـ-"، بۆیە پێشینەی وشەکە لە قۆناغی ناوەڕاست و لە پەهلەویی ئەشکانی و ساسانیدا "ئەبکانەک" (یان "ئەڤکانەک") و "ئەبگانەگ" بووە، لە "ئەپە-کانەکە-"ی کۆنەوە ماوەتەوە، لە پێشگر و ڕەگی "ئەپە-کەن-"ـەوە کە دەقاودەق واتای 'تووڕدان' یان 'بۆ دوور فڕێدان' دەدات، بۆیە ئاماژەی کردووە بۆ کۆرپەلەی پێش-وەخت فرێدراو. جا ڕەنگە "ئاولەمە"ی کوردییش بنچینەیەکی ئاوای هەبێت. دووریشە "ئەوگانە" یان "ئاوگانە" بگۆڕێت و ببێتە "ئاولەمە".
دەیشکرێت گریمانە بکەین بەشی یەکەمی "ئاولەمە" هەمان "ئاو" بێت، بەو پێیەی کۆرپەلە لەو قۆناغە سەرەتایەدا شل و شەوێڵە و وەکوو ئاوێک وایە تۆزێک گیرسابێت. و بەشی دووەمیش "لەمە"؛ ڕەنگە بتوانین گریمانە بکەین لەسەر شێوازی "شەکرلەمە" [یانی بە پاشگری "-لە"ی کارساز و "-مە(ک)"ی چاوگسازی تورکی] سازکراوە (هەندێ وشە لە کوردیدا بەم "-لە-مە"یە سازکراون، وەکوو "سرێشلەمە"، یانی 'کاری ناتەواو و ناپوخت'، وەکوو بڵێیت بە سرێش پێکەوە نووسێنراوە!). هەر گریمانەیە بۆ تاقیکردنەوە.
