ڕیشەی "نوشتە"
وشەی "نوشتە" لە کوردیدا، کە لە واتادا بەرامبەری amulet ی ئینگلیزی و "تمیمة" ی عەرەبیە؛ لە کۆتاییدا دەچێتەوە سەر ڕیشەی "نوسین"، چونکە نوشتە لە کۆمەڵێک دەق و هێمای نوسراو پێک‌دێت کە بڕوا وایە توانایەکی ناسروشتییان تێدایە و بەم شێوەیە هەڵ‌گری دەپارێزێت.
جا بۆ ڕیشەی ئێرانی و هیندی-ئەورۆپایی "نوسین" ی کوردی و "نوشتن" ی فارسی؛ کەرەستەیەکی باش لەبەر دەستە کە لێرەدا پێویست ناکات بیخەینەڕو، بەڵام بۆ بنچینەی ڕاستەوخۆی وشە کوردیەکە، "نوشتە"، دەڵێین:
* ئەم وشەیە، جا "نوشتە" [و "نوشتو" و "نوشتی"] ی کرمانجیی ناوەندی بێت، یان "نڤشت" و "نڤشتە" [و "نڤشتی" و "نڤشتۆک"] ی کرمانجیی باکوری بێت، یان "نویشته" ی ئەردەڵانی و "نۋیشتە" ی هەورامی؛ ئەمانە لە "نوشته" |نیویشته=نیڤیشته=نێڤێشتێ| ی فارسی وەرگیراون، کە ئاوەڵناوێکی بەرکاریە بە واتای "نوسراو"، و ئیتر لە فارسیدا بۆ هەمو جۆرە نوسراوێک بەکار دێت، و زۆر فراوان بەکار هاتوە. بۆیە لە کوردییشدا بۆ "نوسراو" بەگشتی و ئەم جۆرە نوسراوە تەلیسمیەی کە هەبوە بەکار هاتوە.
ئەم جۆرە ئاوەڵناوە بەرکاریانەی دەبێت بڵێین لە فارسیەوە هاتون چونکە کوردیەکانیان جۆرێکی ترن؛ نمونەی تریشیان هەیە، وەکو "ساختە" (کوردیەکەی دەبێتە "سازاو" یان "سازکراو" و "سازێنراو") و "سوختە" (کوردیەکەی دەبێتە "سوتاو") و "پوختە" (کوردیەکەی دەبێتە "پەهتاو" و "پەهتیو" و "پەهتی" و "پێژراو").
جا "نوشتە"یش هەر لەم بابەتەیە، ئەگەرنا کوردیەکەی "نوسراو" و "نوسیاو" و "نوسیاگ" و ئەم بابەتانەیە، و لە کرمانجیی باکورییشدا "نڤیسار" بەکاردێت. ئێستە "نوسە"یش سازکراوە.
* وشەی ترمان هەیە لە شێوەزارە کوردیەکاندا، کە ڕەگی ڕانەبردوی کردارەکەن و وەکو ناویش بە واتای چاوگەکە "نوسین" بەکاردێن و وەکو پاشگرێک ناوی بکەریش دروست دەکەن. ئەوەش وەکو: "نوس" |نووس| ی کرمانجیی ناوەندی، "نویس" |نوییس| ی ئەردەڵانی و "نۋیس" ی هەورامی، "نڤیس" (و "نڤێس") ی کرمانجیی باکوری. کە ئەمانە بەرامبەری "نویس" |نێڤییس| ی فارسین.
* "نوشتە" ی زازایی هەیە بە هەمان واتای "نوس" و "نڤیس" دێت. ئەم زازاییە وەکو "نوشت" ی فارسیە، کە لە بنەڕەتدا ڕەگی ڕابردوە، و وەکو چاوگی بێ "ن" و ناوی چاوگیش دێت.
* وشەکانی تر چاوگن: "نوسین" |نووسیین| ی کرمانجیی ناوەندی، و "نوسین" |نووسیین| و "نوسیان" |نووسیان| ی ئەردەڵانی، "نڤیسین" |نڤییسیین=نڤێێسیین| ی کرمانجیی باکوری، "نۊسان" و "نۊسین" و "نۊسیان" ی کرمانجیی باشوری، "نۊسان" ی لەکی، "نۋیستەی" ی هەورامی. لە زازاییشدا "نوشتەنە" |نووشتەنە| وەکو "نوشتن" ی فارسی.
* "نوشتش" ی زازایی، ئەمەیان ناوی چاوگە، ناوە بۆ کارەکە (هاوشێوەی "وەرزش" و "کۆشش").
بەم شێوەیە دەبێت ئەو وشە جیاوازانە کە هاوڕیشەن بەپێی واتا و بەپێی داڕشتە و شێوگی مۆرفۆلۆجیایی جیا بکرێنەوە، بۆ ئەوەی ئەو "نوشتە"یەی مەبەستمانە و دەڵێین لە فارسیەوە هاتوە، لەناو ئەوانی تردا جیا بکەینەوە، چونکە ڕیشەکە لە کوردیدا ڕەسەنە، بەڵام ئەم شێوگ و داڕشتەیە، "نوشتە"، لە فارسیەوە هاتوە، ئینجا واتاکەیشی تایبەت کراوە.
* هەر لە سەرەتاوە دەبێت تێبینی بکەین کە وشەکە لە واتای نوشتانەوە و کرداری نوشتاندنەوەوە نەهاتوە. کە بەم واتایە فارسیەکەی "نوشته" |نەوەشته=نەڤەشته=نەڤەشتێ|یە، و کوردیەکەیشی دەبێتە "نوشتاو" و "نوشتاوە". جا ئەگەر ڕواڵەتی "نوشتە" کوردیەکە وەربگرین؛ بە ڕواڵەت دەبێت لە "نوشتاندنەوە"وەوە هاتبێت، بەڵام کە دەزانین ئەمە لە "نوشتە" فارسیەکەوە هاتوە؛ ئینجا دەزانین واتای دەقاودەقی "نوسراو" ە نەک "نوشتاوە".
